16 Stycznia 2023

Informacja prosta a informacja przetworzona na gruncie Ustawy o dostępie do informacji publicznej z dnia 6 września 2001 r. (Dz. U. z 2022 r. poz. 902).

Przed omówieniem różnic pomiędzy informacją prostą a informacją przetworzoną, warto na początek zwrócić uwagę, że Ustawa o dostępie do informacji publicznej dalej zwana Ustawą, nie może być podstawą do otrzymania informacji we własnej sprawie.  

Nie można również pozyskiwać w tym trybie, informacji na potrzeby prywatne. Celem Ustawy nie jest zaspokajanie indywidualnych (prywatnych) potrzeb w postaci pozyskiwania informacji wprawdzie publicznych, lecz przeznaczonych dla celów handlowych, edukacyjnych, zawodowych, na potrzeby toczących się lub przyszłych postępowań sądowych itp.[1]

Prawo do informacji publicznej ma służyć obywatelskiej i społecznej kontroli organów władzy publicznej, innych podmiotów wykonujących tę władzę i podmiotów dysponujących środkami publicznymi.

SPRAWA PUBLICZNA

Zgodnie z art. 1 ust. 1 Ustawy jedynie informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną. Określenia istoty pojęcia „sprawa publiczna” powinno się dokonywać na podstawie kryterium interesu ogólnego i jednostkowego.

W trybie dostępu do informacji publicznej, wnioskodawca ma prawo do:

1. uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego – co oznacza, że to uprawnienie daje możliwość do uzyskania informacji publicznej, która nie wymaga przetworzenia oraz uzyskania informacji publicznej, która wymaga przetworzenia, jeśli jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego;
2. wglądu do dokumentów urzędowych;
3. dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów.

Prawo do informacji publicznej przysługuje każdemu, a we wniosku o dostęp do takiej informacji, zainteresowany nie musi wykazywać interesu prawnego ani faktycznego.

Podmiotami zobowiązanymi do udzielenia informacji są władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne.

W trybie dostępu do informacji publicznej istnieje możliwość uzyskania:

• informacji prostej lub
• informacji przetworzonej pod warunkiem wykazania interesu publicznego.

INFORMACJA PROSTA

Jest to informacja, która podmiot zobowiązany może udostępnić w takiej formie w jakiej ją posiada.

Ustawa nie definiuje pojęcia „informacji prostej”. Na podstawie orzecznictwa istnieje możliwość opisania pojęcia „informacji prostej” jako istniejącej w chwili złożenia wniosku i nie wymagającej wyodrębnienia z posiadanych zbiorów. Anonimizacja nie jest czynnością polegającą na przetworzeniu informacji, a na jej przekształceniu, wobec czego informacja, którą należy jedynie zanonimizować powinna być udostępniona.

INFORMACJA PRZETWORZONA

Z uwagi na to, że uzyskanie „informacji przetoczonej” wymaga wykazania „istotnego interesu publicznego”, należy skupić się na próbie zdefiniowania cech takiej informacji.

Informacja publiczna przetworzona to taka informacja publiczna, która:

• w chwili złożenia wniosku w zasadzie nie istnieje w kształcie objętym wnioskiem, a niezbędnym podstawowym warunkiem jej wytworzenia jest przeprowadzenie przez podmiot zobowiązany pewnych czynności analitycznych, organizacyjnych i intelektualnych w oparciu o posiadane informacje proste;
• jest wynikiem ponadstandardowego nakładu pracy podmiotu zobowiązanego wymagającej użycia dodatkowych sił i środków oraz zaangażowania intelektualnego w stosunku do posiadanych przez niego danych i wyodrębniana w związku z żądaniem wnioskodawcy oraz na podstawie kryteriów przez niego wskazanych; jest to zatem informacja przygotowywana "specjalnie" dla wnioskodawcy wedle wskazanych przez niego kryteriów na podstawie pierwotnego zasobu danych;
• jest wynikiem działań wykraczających poza zakres działań mieszczących się w ramach podstawowych kompetencji organu;
• może być jakościowo nową informacją, nieistniejącą dotychczas w przyjętej ostatecznie treści i postaci, chociaż jej źródłem są materiały znajdujące się w posiadaniu podmiotu zobowiązanego;
• nie musi być wyłącznie wytworzoną rodzajowo nową informacją – "informacja przetworzona" obejmuje dane publiczne, które co do zasady wymagają dokonania stosownych analiz, obliczeń, zestawień statystycznych, ekspertyz, połączonych z zaangażowaniem w ich pozyskanie określonych środków osobowych i finansowych organu, innych niż te wykorzystywane w bieżącej działalności. Uzyskanie żądanych przez wnioskodawcę informacji wiązać się zatem musi z potrzebą ich odpowiedniego przetworzenia, co nie zawsze należy utożsamiać z wytworzeniem rodzajowo nowej informacji. Przetworzenie może bowiem polegać np. na wydobyciu poszczególnych informacji cząstkowych z posiadanych przez organ zbiorów dokumentów (które to zbiory mogą być prowadzone w sposób uniemożliwiający proste udostępnienie gromadzonych w nich danych) i odpowiednim ich przygotowaniu na potrzeby wnioskodawcy. Tym samym również suma informacji prostych, w zależności od wiążącej się z ich pozyskaniem wysokości nakładów, jakie musi ponieść organ, czasochłonności, liczby zaangażowanych pracowników – może być traktowana jako informacja przetworzona;
• której przygotowanie jest zdeterminowane szerokim zakresem (przedmiotowym, podmiotowym, czasowym) wniosku, wymagającym zgromadzenia i przekształcenia (zanonimizowania i usunięcia danych objętych tajemnicą prawnie chronioną) znacznej ilości dokumentów[2].

W pierwszej kolejności organ bada, czy informacja której dotyczy wniosek jest „informacją przetworzoną”, a następnie czy informacja jest „szczególnie istotna dla interesu publicznego”.

Przesłankami udzielania informacji przetworzonej jest spełnienie przez wnioskodawcę łącznie trzech przesłanek:

• działa w celu mającym pozytywny aspekt społeczny,
•  działa w imieniu społeczności lub dużej grupy społecznej oraz
• wykorzysta zdobyte informacje w przestrzeni publicznej.

Organ do którego wpłynął wniosek o informację, która ma charakter „informacji przetworzonej”, ma obowiązek „zbadania intencji wnioskodawcy i wskazany przez niego cel oraz istotę i charakter żądanej informacji. Istotne jest bowiem to, czy udostępniana określona informacja jest przetworzona, ważna dla dużego kręgu potencjalnych odbiorców oraz czy jej udostępnienie może mieć realne znaczenie dla poprawy funkcjonowania określonych struktur publicznych w określonej dziedzinie życia społecznego, może wpływać na jego poprawę, usprawnienie wykonywania zadań publicznych dla dobra wspólnego danej społeczności[3]”.

Gdy we wniosku o udostępnienie „informacji przetworzonej”, nie został wykazany „szczególny interes publiczny”, wówczas organ ma obowiązek wydać decyzję odmowną.

Aby jednak nie narazić się na zarzut istotnego naruszenia Ustawy organ powinien zwrócić się do wnioskodawcy o wykazanie, że jego działanie jest szczególnie istotne dla interesu publicznego. Jeżeli wnioskodawca nie udzieli informacji, albo przedstawi wyjaśnienia z których jednak nie wynika istnienie szczególnego interesu, wówczas podmiot zobowiązany jest samodzielnie zbadać przesłanki przemawiające za istnieniem szczególnej istotności dla interesu publicznego.

Pozytywna ocena istnienia „szczególnego interesu publicznego” zobowiązuje do udzielania informacji.

Natomiast gdy ocena przeprowadzona przez podmiot zobowiązany będzie negatywna – wówczas na podstawie art. 16 ust. 1 Ustawy, organ wyda decyzję o odmowie udostępnienia żądanej informacji.

Wydanie decyzji administracyjnej odmawiającej udostępnienia informacji publicznej przetworzonej z uwagi na niewykazanie szczególnie istotnego interesu publicznego, bez uprzedniego wezwania wnioskodawczy do jego wykazania, stanowi istotne naruszenie art. 17 ust. 1 w zw. z art. 3 ust. 1 pkt 1 i art. 14 ust. 2 wskazanej Ustawy.